Istorijat

Kulturni identitet španskog i portugalskog govornog područja počiva na bogatoj, višestruko međusobno isprepletenoj, prehispanskoj odnosno evropskoj prošlosti, prožetoj elementima starog i novog sveta, domorodačkih nasleđa i savremenih tendencija. Uprkos tome što ova jezički i etnički multikulturalna sredina oličava jedinstveno, autentično i nadasve zanimljivo geografsko, istorijsko i civilizacijsko područje, u našem regionu su politički, ekonomski, društveni, obrazovni i kulturni odnosi sa iberoameričkim područjem još uvek nedovoljno razvijeni.

Španski jezik, koji se na iberoameričkom tlu koristi uz portugalski i preko pet stotina živih autohtonih jezika, zvanično se govori u dvadeset jednoj zemlji sveta, smatra se drugim najvažnijim jezikom na svetu i trećim na planeti po broju ljudi koji ga govore, a prema podacima Instituta Servantes reč je o preko 577 miliona osoba širom zemaljske kugle. Istraživanja Eurobarometra, objavljena krajem 2019. godine, pokazuju da su mladi ljudi u 20 od 28 zemalja Evropske Unije najviše zainteresovani da nauče upravo španski jezik, a ankete nedavno sprovedene u Velikoj Britaniji zabeležile su da je i za tamošnje stanovništvo španski jezik najvažniji za budućnost. Kada se tim ciframa doda oko 230.000.000 stanovnika Brazila, te stanovnike Jamajke, Haitija i drugih karipskih zemalja, reč je o milijardu ljudi koji obuhvataju iberoameričko područje.

Na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Novom Sadu španski jezik je uveden 1997. godine, kao izborni jezik pri Odseku za romanistiku. Danas španski jezik na Filozofskom fakultetu uči bezmalo četiri stotine studenata: oko šezdesetoro u okviru programa Francuski jezik i književnost sa drugim romanskim jezikom i kulturom Odseka za romanistiku (koji na trećoj i četvrtoj godini slušaju i predavanja o španskoj i hispanoameričkoj kulturi), kao i preko tri stotine studenata ostalih odseka Filozofskog fakulteta, u vidu izbornog jezika (nivo A1, A2 i B1). Nastavu španskog jezika u tekućoj školskoj godini izvodi sedam predavača koji čine Lektorat za španski jezik: jedan vanredni profesor, dva docenta, dva asistenta i dva strana lektora (iz Španije i Bolivije). Časovi se održavaju na nekoliko nivoa i u okviru Centra za jezike Filozofskog fakulteta, što svedoči da je reč o jednom od najpopularnijih jezika na našem fakultetu. Od 2015. godine Filozofski fakultet nudi i nastavu portugalskog jezika, a 2018. godine u okviru naše visokoškolske institucije osnovan je i Institut Kamoiš, sa kojim Lektorat za španski jezik od početka ima blisku i uspešnu saradnju.

S obzirom na činjenicu da Filozofski fakultet Univerziteta u Novom Sadu nema studije Hispanistike, a da među studentima vlada ogromno interesovanje za španski jezik i hispanske kulture, smatramo da bi otvaranje Iberoameričkog centra pri Filozofskom fakultetu Univerziteta u Novom Sadu umnogome pomoglo širenju znanja o Španiji, Portugalu, Latinskoj Americi i Karibima među studenatima svih odseka (kako društvenih tako i humanističkih nauka), stvaranju novih kontakata, kreativnom sticanju dobre prakse, kao i afirmaciji iberoameričke kulture u Srbiji, istraživanjima u vezi sa balkanskim i iberoameričkim prostorima odnosno međunarodnoj promociji Srbije na španskom i portugalskom govornom području. Osim podsticaja razvoja kulturnog i kreativnog sektora, bogaćenja obrazovne i kulturne ponude lokalne zajednice, interkulturalnom pristupu, radu s mladima, njihovom udruživanju i negovanju kritičke misli, Iberoamerički centar bio bi stožer svih dosadašnjih i budućih programa i projekata vezanih za teme koje se tiču Latinske Amerike, Kariba, Iberijskog poluostrva i Balkana, odnosno tačka u kojoj se prepliću akademske, kulturne, društvene, političke pa čak i ekonomske niti koje povezuju Srbiju i region sa iberoameričkim zemljama.

Naime, potreba za stvaranjem Iberoameričkog centra javila se nakon više godina kontinuiranog rada i brojnih aktivnosti u kojima je Filozofski fakultet bio organizator ili suorganizator, velikog interesovanja za sve događaje i činjenice da je na Filozofskom fakultetu nekoliko stotina studenata sa svih odseka željno znanja o zapostavljenom iberoameričkom regionu. Ovoj ideji naročito su doprinela tri uspešna izdanja Letnje škole latinoameričkih studija, projekta čiji je idejni tvorac i organizator Društvo hispanista Srbije, koji je međunarodno prepoznat kao nova energija na polju razvoja iberoameričkih studija na prostoru Balkana, sa preko pedeset mladih učesnika iz celog sveta i trideset predavača iz Srbije, Evrope i Latinske Amerike, uz više desetina volontera, a čijoj uspešnosti je doprineo i Filozofski fakultet UNS.

*

Tokom proteklih pet godina, na/pri Filozofskom fakultetu Univerziteta u Novom Sadu organizovan je niz aktivnosti u saradnji sa Društvom hispanista Srbije, Institutom Servantes, Ambasadom Kraljevine Španije, Ambasadom Meksika, Ambasadom Argentine, Udruženjem profesora španskog jezika, ProseFestom, Institutom za evropska istraživanja, izdavačkim kućama i dr. (2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020.)

*

Pored pomenutih događaja, treba napomenuti da je španska i latinoamerička kultura bila prisutna i na sledeće načine: argentinski književnik Giljermo Orsi bio je gost Filozofskog fakulteta oktobra 2015. godine zahvaljujući Ambasadi Argentine u Beogradu; dr Mirjana Danilović održala je decembra 2015. predavanje o prehispanskom meksiku studentima Odseka za romanistiku; prof. dr Dalibor Soldatić sa Filološkog fakulteta u Beogradu održao je maja 2016. godine dva predavanja na Filozofskom fakultetu: „Novi hispanoamerički roman druge polovine XX veka (magični realizam i fantastična književnost)“ i „Književno delo Karlosa Fuentesa“; takođe, maja 2016. prof. dr Jasna Stojanović sa Filološkog fakulteta u Beogradu održala je na Filozofskom fakultetu predavanje „Servantes zauvek“ povodom obeležavanja 400 godina od smrti najvećeg španskog pisca; dr Sanja Savkić gostovala je sa predavanjem o narodu Maja, studentkinja Komparativne književnosti na Filozofskom fakultetu Bojana Vojnović učestvovala je maja 2017. na tribini posvećenoj stogodišnjici rođenja Huana Rulfa u Institutu Servantes u Beogradu; studentkinje Srpske književnosti Jovana Todorović i Dajana Josipović, studentkinja Psihilogije Jovana Mandarić i lektor za španski jezik Moisés Moreno Fernández učestvovali su u više navrata na Iberoameričkoj nedelji na Univerzitetu u Pečuju, Mađarska, zahvaljujući CEEPUS Mreži hispanista Srednje Evrope; brojni studenti Odseka za medijske studije napravili su intervjue, reportaže i audio priloge o gostovanjima umetnika, pisaca i profesora sa španskog govornog područja kod nas; studenti Odseka za istoriju Strahinja Kalinić i Aljoša Molnar učestvovali su na promociji knjige Zakopano ogledalo Karlosa Fuantesa u Novom Sadu; dr Ksenija Šulović, dr Bojana Kovačević Petrović i lektor Moises Moreno Fernandes gostovali su u nekoliko navrata na Univerzitetu u Temišvaru i Jašiju u okviru CEEPUS Mreže hispanista Srednje Evrope, a dr Bojana Kovačević Petrović u nekoliko navrata odlazila je na Erasmus + razmene na Univerzitet u Haenu, Univerzitet u Granadi, Univerzitet u Alikanteu i Univerzitet Komplutense u Madridu i kao gostujući profesor držala kurseve i predavanja na tri meksička univerziteta. U organizaciji brojnih aktivnosti učestovali su i predsednica Društva hispanista Srbije Jelena Spasojević, potpredsednica Društva Tijana Čupić, kolege iz Lektorata za španski jezik doc. dr Sanja Maričić Mesarović, dr Ivana Georgijev i lektorka Viktorija Riveros, a poseban doprinos za formiranje ideje o Iberoameričkom centru dao je prof. dr Dejan Mihailović.

*

Predmet interesovanja i proučavanja budućeg centra prvenstveno bi bila indo-afro-iberoamerika kao prostor Severne, Srednje i Južne Amerike koji vodi poreklo s Iberijskog poluostrva, od domorodačkih naroda, ali i sa afričkog kontinenta. Naime, u antropološkom i kulturološkom smislu, Iberoamerika oličava tri kontinenta i ima tri korena, koji počivaju na zajedništvu i različitosti, kao osnovi identiteta tamošnjeg naroda.

*

Iberoamerički centar Filozofskog fakulteta omogućio bi otvaranje kako naše visokoškolske institucije tako i pojedinačnih odseka i studenata ka novim geografskim, multikulturnim i višejezičkim prostorima, u vidu naučne, međuuniverzitetske i međuinstuticionalne saradnje. Zahvaljujući učešću na brojnim kongresima, objavljenim naučnim radovima i aktivnostima na Filozofskom fakultetu, u proteklih nekoliko godina napravljena je veoma široka mreža saradnika na univerzitetima širom Španije, Latinske Amerike i Kariba, među kojima su: Univerzitet Komplutense u Madridu (prof. Cristina Bravo, dr Jesús Cano) i Autonomni univerzitet (Madrid, Španija, prof. Weselina Gacinskai dr Sergio García García), Univerzitet u Haenu (Španija, prof. David González Ramírez), Univerzitet u Granadi (prof. Ángel Esteban del Campo), Univerzitet u Sevilji (dr Emilio Gallardo Saborido), Univerzitet Kralj Huan Karlos (Madrid, prof. José Manuel Azcona, prof. Felipe Debasa…), Autonomni univerzitet u Barseloni (prof. David Roas), Univerzitet u Alikanteu (Victor Manuel Sanchis Amat), Univerzitet u Salamanki (prof. Marián Recio), Univerzitet u Kasteljonu (Maja Marja Janković) Universidad Veracruzana (Halapa, Meksiko, prof. Norma Cuevas Velasco), Tehnološki institut u Montereju (Meksiko, prof. Dejan Mihailović, prof. Višeslav Simić), UNAM (Meksiko, prof. Adalberto Santana), Univerzitet u Gvadalahari (Meksiko, prof. Carlos Riojas), Zapadni univerzitet u Temišvaru (prof. Ilinca Ilian), Univerzitet u Segedinu (prof. Zsuzsana Cikos, prof. Tibor Berta), Univerzitet u Pečuju (prof. Domingo Antonio Lilón), Univerzitet Etveš Lorand (Budimpešta, prof. Gabriela Mencel), Univerzitet u Zadru (dr Vedrana Lovrinović), Univerzitet Stokton (Nju Džersi, SAD, prof. Gorica Majstorović), Univerzitet u Viskonsinu (Medison, SAD, prof. Ksenija Bilbija), Univerzitet Kejs Vestern Klivlend (Ohajo, SAD, prof. Damaris Puñales), Univerzitet u Ahenu (Nemačka, prof. Raul Fornet Betancourt), Univerzitet u Portoriku (prof. Carlos Roberto Gómez Beras), Univerzitet u Rio de Žaneiru (prof. Alexis Dantas), Univerzitet USNW (Autralija, prof. Diana Palaveršić), Državni univerzitet u Kordobi (Argentina, prof. Carlos Juárez Centeno), Univerzitet u Varšavi (Poljska, prof. Oscar Barboza Lizano, prof. Katarzina Dembic), IDEAZ (Beč, prof. Johannes Maerk), Centar za interameričke studije (Grac, Austrija, dr Oana Hergenröther), Univerzitet u Torontu (Victor Rivas), Univerzitet Humboldt (Berlin, dr Sanja Savkić) i drugi.

Svakako treba dodati i negovanje kontakata sa piscima koji su gostovali na Filozofskom fakultetu, kao i odličnu saradnju sa Filološkim fakultetom u Beogradu, kragujevačkim FILUM-om, Ambasadom Španije, Ambasadom Meksika, Ambasadom Argentine i Institutom Servantes u Beogradu, a odnedavno i sa Udruženjem profesora španskog jezika Srbije (APES) i organizacijom IBERIA FEST.

*

Imajući u vidu sve prethodno navedene informacije i aktivnosti, njihov značaj za studente i profesore većine odseka Filozofskog fakulteta, interesovanje učesnika i publike na svim događajima i činjenicu da u Novom Sadu ni pri jednoj instituciji ne postoje studije Hispanistike niti Latinoameričke studije, došli smo na ideju o osnivanju Iberoameričkog centra pri Filozofskom fakultetu Univerziteta u Novom Sadu, koji bi okupio studente i istraživače svih društveno-humanističkih nauka kroz interdisciplinaran i inovativan pristup. Ovaj centar obuhvatio bi na prvom mestu akademsku i istraživačku sferu, zatim kulturne i aktivističke programe, a vremenom bi težio uspostavljanju relacija sa poslovnim i privrednim elementima. Zahvaljujući odličnoj saradnji sa Društvom hispanista Srbije, koji bi bio najbliži partner i neposredan saradnik u svim delatnostima Iberoameričkog centra, kao i činjenici da Međunarodna letnja škola latinoameričkih studija okuplja iz godine u godinu brojne polaznike čija interesovanja prevazilaze filološke nauke, Iberoamerički centar Filozofskog fakulteta intenzivno bi radio na regionalnom povezivanju i pozicioniranju, budući da nijedan univerzitet u našem regionu nema takvu organizaciju. U tome bi značajnu ulogu odigrala i Mreža hispanista Srednje Evrope, čiji je Filozofski fakultet član od 2015. godine.